Sąd Najwyższy w dniu 16 października 2014 r. w sprawie III CZP 70/14 podjął uchwałę: „ważny jest zapis zwykły (art. 968 par. 1 k.c.), w którym przedmiot świadczenia został określony alternatywnie”. Uchwała została podjęta w związku z zagadnieniem prawnym, jakie wyłoniło się na tle następującego stanu faktycznego: spadkodawca sporządził własnoręczny testament, powołując do całości spadku syna i ustanawiając na rzecz córki zapis, że powołany do dziedziczenia syn przekaże siostrze (zapisobiercy) równowartość wchodzącego w skład spadku budynku mieszkalnego lub przeniesie na jej rzecz własność nieruchomości zabudowanej tym budynkiem. Obciążony zapisem dziedzic testamentowy bronił się zarzutem, że zapis, w którym przedmiot świadczenia został określony alternatywnie, jest nieważny.
Przed podjęciem tej uchwały panował w doktrynie pogląd, że zapis zwykły z alternatywnym wskazaniem przedmiotu świadczenia jest niedopuszczalny. Przewidywał go jedynie art. 119 dekretu z dnia 8 października 1946 „Prawo spadkowe” (Dz.U. nr 60, poz. 328 ze zm.). Skoro ustawodawca nie wprowadził tego rodzaju zapisu do kodeksu cywilnego, to dał wyraz temu, że nie zamierza spadkodawcy wyposażać w uprawnienie do alternatywnego określenia przedmiotu świadczenia w zapisie zwykłym. Zmiana poglądu prawnego w tej materii przez Sąd Najwyższy została spowodowana nowelizacją kodeksu cywilnego z 2013 r., wprowadzającej do kodeksu cywilnego instytucję zapisu windykacyjnego, który nie może być sformułowany alternatywnie.
Restrykcyjne wskazanie przedmiotu świadczenia w zapisie windykacyjnym uzasadnia liberalniejsze podejście do tego problemu w wypadku zapisu zwykłego. Sąd Najwyższy podkreślił, że podjęta uchwała wpisuje się w panującą w orzecznictwie tendencję do poszerzania swobody spadkodawcy do dysponowania swym majątkiem przez spadkodawcę na wypadek śmierci.
Zapis windykacyjny tym różni się od zapisu zwykłego, że wywołuje ex lege skutki rzeczowe, czyli przedmiot przepisu staje się własnością zapisobiercy w chwili otwarcia spadku. Zapis zwykły (damnacyjny) wywołuje wyłącznie skutki obligacyjne, czyli po stronie zapisobiercy powstaje roszczenie wobec obciążonego zapisem o spełnienie określonego świadczenia. Jeżeli w zapisie zwykłym przedmiot świadczenia zostanie określony alternatywnie, wówczas znajdują zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego o zobowiązaniach przemiennych. Zgodnie z art. 365 k.c. co do zasady uprawnionym do wyboru świadczenia jest dłużnik, chyba że z czynności prawnej, z ustawy lub z okoliczności wynika, iż uprawnionym do wyboru jest wierzyciel lub osoba trzecia.
Prawnik radzi
Świadczenie alternatywne w zapisie zwykłym
Dodaj komentarz
Prawnik radzi
Facebook
YouTube
RSS